मुख्यमंत्री कसा निवडला जातो || उपमुख्यमंत्री हे पद असंवैधानिक ?

    मुख्यमंत्री कसा निवडला जातो. ? त्याच आपल्या सामन्य लोकांशी काय देणं घेणं असत का?

सध्याची राजकीय परिस्थिती पाहता तुम्हाला हा प्रश्न नक्की पडला असेल. तुम्ही  तुमच्या शालेय जीवनात  राज्यशास्त्र  ,नागरिकशास्त्रत वाचलं असेल. की आमदार कसा निवडून  दिला जातो, खासदार कसे निवडून दिले जातात, त्यांची कर्तव्य काय, त्यांची पात्रता काय ?  या संबंधित आपण माहिती कधी कुठेना कुठे  वाचली असेल, इकली असेल. परंतु सध्याची  राजकीय परिस्थिती पाहता तुमच्या मनात नक्की संभ्रम निर्माण झाला असेल.  या २०१९ च्या विधानसभा  4  वर्षच्या कालावधीत  महाराष्ट्राने तीन मुख्यमंत्री पहिले . पुढे त्यांची संख्या वाढू हि शकते . विधानसभेचा कार्यकाळ पाच वर्षासाठी असतो आणि या पाच वर्षात निवडून आलेल्या एका आमदाराची एकाची मुख्यमंत्री म्हणून निवड होते. मुख्यमंत्री कसा निवडला जातो || उपमुख्यमंत्री हे पद असंवैदानिक ? हे पाहणार आहोत.

मुख्यमंत्री कसा निवडला जातो || उपमुख्यमंत्री हे पद असंवैदानिक ?

मुख्यमंत्र्यांचा किंवा उपमुख्यमंत्र्यांचे किंवा आमदारांचे हे सामान्य जनतेशी काही देणं घेणं असतं का ? त्यांना जनतेच्या  प्रश्नांची जाणीव असते का किंवा नवीन राज्य निर्मिती याची काही संकल्पना असते का ? सामान्य जनतेचा आयुष्य सुखकर होईल अशी अशा योजना राबवणे यात रस असतो का  ?  असो सध्याची राजकीय परिस्थिती पाहता येते मला एक प्रसंग आठवतो . “मी पुन्हा येईन “ या मराठी वेब सिरीज मधील एका नेत्याचा एक डायलॉग आहे. जनतेचा संबंध फक्त आमदार खासदार निवडून देण्यापुरताच असतो. पुढे त्यातून मुख्यमंत्री  निवडणे  हे त्या पक्षाचं काम असतं. जनतेच काहीही देण घेण  नाही.  लोकशाही ही फक्त बोलण्यापुरती  मर्यादित राहिलेली आहे. संविधान असलं तरी सध्या त्याच्या आधारावर राज्यकारभार चालतो का  ? हा संशोधनांचा विषय आहे.  ते काहीही असो तर स्पर्धा परीक्षांचा आपल्याला अभ्यास करायचा आहे तर आपल्या राज्यशास्त्राचा अभ्यास करणे अनिवार्य आहे आणि त्या अनुषंगाने मुख्यमंत्री, पंतप्रधान, आमदार, खासदार यांची निवड प्रक्रिया, त्यांची कार्य, त्यांची पात्रता, इत्यादी बाबी आपणास माहीत असणे  गरजेचे आहे. तर आज आपण माहिती घेणार आहोत मुख्यमंत्री यांची निवड कशी होते ? त्याची कोणती पात्रता आहे?  कोणती कार्ये आहेत.

अभ्यासत तुमच्या एकाग्रातेला खूप महत्व आहे . एकाग्रता कशी वाढवावी - नक्की वाचा - येथे क्लिक करा

मुख्यमंत्री होण्याची पात्रता

• भारताचा नागरिक.
• राज्य विधिमंडळाचा सदस्य असावा
• 25 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाचे

विधीमंडळाचा सदस्य नसलेली व्यक्ती म्हणजेच आमदार नसलेले व्यक्ती मुख्यमंत्री होऊ शकते का ?

या प्रश्नाचे उत्तर आहे हो

विधानमंडळाचा सदस्य नसलेली व्यक्ती मुख्यमंत्री म्हणून गणली जाऊ शकते जर ते त्यांच्या नियुक्तीच्या तारखेपासून सहा महिन्यांच्या आत राज्य विधानसभेवर किंवा विधानपरिषदेवर निवडून आले पाहिजे. तसे न झाल्यास त्यांचे मुख्यमंत्रीपद संपुष्टात येते .

उदा. 2019 च्या विधानसभेमध्ये ज्यावेळी त्रिशंकू परिस्थिती निर्माण झाली त्यावेळी महाविकास आघाडी स्थापन करून विधानसभेचे सदस्य नसलेले (आमदार नसलेले)  श्री  उद्धव बाळासाहेब ठाकरे यांची मुख्यमंत्री म्हणून निवड करण्यात आली. त्यासाठी ते  विधानपरिषदेचे सदस्य झाले .

 

मुख्यमंत्र्यांची निवड कशी केली जाते?

राज्य घटनेत मुख्यमंत्री निवडीबाबत स्पष्ट तरतूद नाही .कलम १६४ नुसार राज्यपाल मुख्यमंत्र्यांची नियुक्ती करतील असे म्हटले आहे. राज्याच्या विधानसभा निवडणुकीनंतर ज्या पक्षाला बहुमत मिळाले असेल त्या पक्षाला राज्याचे राज्यपाल सरकार स्थापनेसाठी आमंत्रित  करतात.  जर बहुमत नसल्यास राजकीय पक्ष युती किंवा आघाडी करून स्वतःकडे बहुमत आहे हे सिद्ध करतात आणि राज्यपालांकडे दावा सरकार स्थापन करण्याचा दावा करतात. मुख्यमंत्र्यांना विधानसभेत बहुमत सिद्ध करावं लागतं. राज्यपाल मुख्यमंत्र्यांची नियुक्ती करतात आणि शपथ घेतात. थोडक्यात विधानसभेवर निवडून आलेले सदस्य आपल्यापैकी एकाला मुख्यमंत्री म्हणून निवड करतात .

Read Moreमहत्वाचे टॉपिक्स वाचा 

• मराठी व्याकरण  भाषा 
• मराठी व्याकरण नाम 
• गणितातील महत्वाची सूत्रे 
• महाराष्ट्राची नदीप्रणाली 
• गणितातील सूत्रे भाग १

उपमुख्यमंत्री पद संवैधानिक ? की असंवैधानिक ?

    घटनेत किंवा कायद्यात ह्या पदाचा उल्लेख नाही . मात्र विविध राज्यांनी उपमुख्यमंत्र्यांची नियुक्ती केली आहे. उपमुख्यमंत्री ह्या पदाचा वापर अनेकदा पक्ष किंवा युतीमधील गटबाजी शांत करण्यासाठी केला जातो. विशिष्ट वर्गाला खुश करण्यासाठी याचा वापर करतात. मुख्यमंत्र्यांच्या अनुपस्थितीत, उपमुख्यमंत्री मंत्रिमंडळाच्या बैठकीचे अध्यक्षस्थान करू शकतात आणि विधानसभेतील बहुमताचे नेतृत्व करू शकतात. मुख्यमंत्र्यांच्या अनुषंगाने विविध उपमुख्यमंत्र्यांनीही गोपनीयतेची शपथ घेतली आहे. उपमुख्यमंत्री पदाला मंत्रिमंडळात दुसऱ्या क्रमांकाच स्थान समजलं जातं. पहिल्या स्थानी मुख्यमंत्रीच असतो.

एका पेक्षा जास्त उपमुख्यमंत्री असणारी राज्ये

1. आंध्रप्रदेश – ५ उपमुख्यमंत्री
2. महराष्ट्र  – ३ उपमुख्यमंत्री
3. उत्तरप्रदेश – २ उपमुख्यमंत्री
4. मेघालय – २ उपमुख्यमंत्री
5. नागालँड -२ उपमुख्यमंत्री

महाराष्ट्रात सर्वात जास्त उपमुख्यमंत्री पदाची शपत घेणारे -अजित पवार – राष्ट्रवादी कॉंग्रेस

 पोलीस भरती संपूर्ण सामान्य अध्ययन -  Download app Now - Click Here 

मुख्यमंत्री मानधन

देशात सर्वाधिक मानधन घेणाऱ्यांत तेलंगणाच्या मुख्यमंत्री पहिल्या क्रमांकावर आहेत. तेलंगणाच्या मुख्यमंत्र्यांना मासिक ४ लाख १० हजार रुपये मानधन म्हणून मिळतात.

सर्वात जास्त मानधन घेणारे मुख्यमंत्री

• तेलंगणा ४,१०,००० रुपये

• दिल्ली ३,९०,००० रुपये

• उत्तर प्रदेश ३,६५,००० रुपये

• महाराष्ट्र ३,४०,००० रुपये

• आंध्र प्रदेश ३,३५,००० रुपये

• गुजरात ३,२१,००० रुपये

 

जास्त काळ पदावर राहणारे महराष्ट्रातील  मुख्यमंत्री

अनु .क्र	नाव	पक्ष
			एकूण कालावधी		किती वेळा मुख्यमंत्री
१	वसंतराव नाईक	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000011.000000११ वर्षे, &0000000000000078.000000७८ दिवस	०३
२	विलासराव देशमुख	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		७ वर्षे, १२९ दिवस	०२
३	शरद पवार	INC/INC(S)		६ वर्षे, २२१ दिवस	०४
४	यशवंतराव चव्हाण	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000006.000000६ वर्षे, &0000000000000019.000000१९ दिवस	०१
५	देवेंद्र फडणवीस	भाजप		५ वर्षे, १७ दिवस	०२
६	शंकरराव चव्हाण	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		४ वर्षे, १९१ दिवस	०२
७	मनोहर जोशी	शिवसेना		&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000324.000000३२४ दिवस	०१
८	पृथ्वीराज चव्हाण	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000003.000000३ वर्षे, &0000000000000321.000000३२१ दिवस	०१
९	वसंतदादा पाटील	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		३ वर्षे, १८३ दिवस	०३
१०	उद्धव ठाकरे	शिवसेना		&0000000000000002.000000२ वर्षे, &0000000000000214.000000२१४ दिवस	०१
११	अशोक चव्हाण	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000338.000000३३८ दिवस	०२
१२	सुशीलकुमार शिंदे	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000288.000000२८८ दिवस	०१
१३	सुधाकरराव नाईक	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000254.000000२५४ दिवस	०१
१४	अब्दुल रहमान अंतुले	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000226.000000२२६ दिवस	०१
१५	बाळासाहेब भोसले	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000012.000000१२ दिवस	०१
१६	मारोतराव कन्नमवार	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000004.000000४ दिवस	०१
१७	शिवाजीराव निलंगेकर	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000० वर्षे, &0000000000000282.000000२८२ दिवस	०१
१८	नारायण राणे	शिवसेना		&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000० वर्षे, &0000000000000259.000000२५९ दिवस	०१
१९	एकनाथ शिंदे	बाळासाहेबांची शिवसेना		&0000000000000001.000000१ वर्ष, &0000000000000006.000000६ दिवस	०१*
२०	बाळासाहेब सावंत	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस		&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000० वर्षे, &0000000000000010.000000१० दिवस	०१

 आपणास उपयुक्त असणाऱ्या अजून टेस्ट सोडवा :

 स्पर्धा परीक्षांसाठी - टेस्ट द्या - प्रत्येक टेस्ट वर क्लिक करा आणि टेस्ट द्या 

• समाजसुधारक भाग 1 
• मराठी व्याकरण
• सामान्य अध्ययन टेस्ट 
• नदीप्रणाली test
• सामान्य विज्ञान टेस्ट
• सामान्य अध्ययन टेस्ट 3
• 
  

तलाठी भरतीसाठी महत्वाची पुस्तके - क्लिक येथे करा  

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­